هدف علم روانشناسی چیست؟

هدف علم روانشناسی درک و توضیح فرایندهای ذهنی، رفتارها و تجربیات انسانی است. این علم به دنبال پاسخ به این پرسش‌هاست که چرا انسان‌ها به شیوه‌ای خاص فکر، احساس و عمل می‌کنند. 

چهار هدف اصلی روان‌شناسی عبارتند از:

• توصیف

توصیف رفتار یا شناخت، اولین هدف روان‌شناسی است. این امر می‌تواند به پژوهشگران امکان دهد قوانین کلی رفتار انسانی را تدوین کنند. برای مثال، ایوان پاولوف با توصیف پاسخ سگ‌ها به محرک‌های مختلف، به توسعه قوانین یادگیری معروف به نظریه شرطی‌سازی کلاسیک کمک کرد.

• توضیح

پس از توصیف قوانین کلی رفتار، گام بعدی توضیح چگونگی و چرایی وقوع این روند است. روان‌شناسان نظریه‌هایی را برای دلایل و عوامل زیربنایی رفتارها، از جمله تاثیرات زیستی، روان‌شناختی و اجتماعی ارائه می‌دهند. 

• پیش‌بینی

روان‌شناسی با استفاده از یافته‌های تحقیقات تجربی، رفتار آینده را پیش‌بینی می‌کند. اگر پیش‌بینی تأیید نشود، ممکن است توضیحی که بر اساس آن ارائه شده نیاز به بازنگری داشته باشد. 

• تغییر

پس از توصیف، توضیح و پیش‌بینی رفتار، روان‌شناسی راهکارهایی برای تغییر یا بهبود رفتارها ارائه می‌دهد. برای مثال، مداخلاتی مبتنی بر شرطی‌سازی کلاسیک، مانند حساسیت‌زدایی منظم، برای درمان افراد مبتلا به اختلالات اضطرابی استفاده شده است.

انواع روانشناسی چیست؟ 

از زمان ظهور روانشناسی به‌عنوان یک رشته علمی مستقل در اواخر قرن نوزدهم، حوزه‌های مطالعاتی متمایز متعددی پدید آمده‌اند. روان‌شناسی یک رشته گسترده و متنوع است که مطالعه تفکر، رفتار، رشد، شخصیت، احساسات و انگیزه را شامل می‌شود؛ در نتیجه، زیرشاخه‌ها و حوزه‌های تخصصی مختلفی در این علم شکل‌گرفته‌اند که اهداف متفاوتی را دنبال می‌کنند. در ادامه، برخی از حوزه‌های اصلی روان‌شناسی معرفی شده‌اند:

• روانشناس بالینی

روانشناسی بالینی (Clinical Psychology)، شاخه‌ای است که به ارزیابی، تشخیص، درمان و پیشگیری از اختلالات روانی، عاطفی و رفتاری می‌پردازد. این گرایش بر جنبه‌های فکری، عاطفی، زیستی، روان‌شناختی، اجتماعی و رفتاری عملکرد انسان در طول عمر، در فرهنگ‌ها و سطوح اجتماعی-اقتصادی مختلف تمرکز دارد و به ترویج سازگاری، تطبیق و رشد شخصی کمک می‌کند. روانشناسان بالینی، با استفاده از روش‌های علمی و تکنیک‌های درمانی، به افراد کمک می‌کنند تا با مشکلات روانی مانند افسردگی، اضطراب، اختلالات شخصیت، فوبیا، یا تروما مقابله کنند.

در بخش کلینیک اپلیکیشن ایمپو شما می‌توانید با مشاهده امتیاز و نظرات کاربران دیگر درباره متخصصان مختلف، روان‌شناس یا مشاور مناسب خود را انتخاب کنید. علاوه بر این، در بخش اشتراک تجربه اپلیکیشن ایمپو، امکان گفت‌وگو و تبادل نظر با سایر کاربران فراهم است تا بتوانید از تجربیات و دیدگاه‌های دیگران بهره‌مند شوید.

• روانشناسی شخصیت

روانشناسی شخصیت (Personality Psychology)، به مطالعه چگونگی شکل‌گیری و توسعه شخصیت می‌پردازد. شخصیت منحصربه‌فرد شما، هویت شما را شکل می‌دهد و بر همه چیز، از روابط گرفته تا سبک زندگی‌تان، تاثیر می‌گذارد. از‌این‌رو، مطالعه روان‌شناسی شخصیت می‌تواند برای آشنایی با ماهیت شخصیت، نظریه‌های مربوط به توسعه آن، روش‌های ارزیابی شخصیت و بررسی اختلالات شخصیتی کمک کند. روان‌شناسان شخصیت وظیفه ارزیابی، تشخیص و درمان اختلالات شخصیتی مانند اختلال شخصیت نمایشی را بر عهده دارند.

• روانشناسی تربیتی

روانشناسی تربیتی (Educational Psychology)، بر مطالعه فرایندهای یادگیری، رشد شناختی، عاطفی و اجتماعی افراد در محیط‌های آموزشی تمرکز دارد. این رشته به بررسی چگونگی یادگیری انسان‌ها، عوامل مؤثر بر یادگیری و روش‌های بهبود فرایند آموزش‌و‌پرورش می‌پردازد. روان‌شناسان تربیتی، با استفاده از نظریه‌ها و تحقیقات علمی، به معلمان، مدیران آموزشی و والدین کمک می‌کنند تا محیط‌های آموزشی موثرتری ایجاد کنند و به دانش‌آموزان در دستیابی به پتانسیل کامل خود یاری رسانند.

• روانشناسی رشد

روانشناسی رشد (Development Psychology)، حوزه‌ای است که به رشد و توسعه انسان در طول عمر، از جمله توانایی‌های شناختی، اخلاق، عملکرد اجتماعی، هویت و سایر جنبه‌های زندگی انسان از بدو تولد تا پایان عمر می‌پردازد. این رشته بررسی می‌کند که چگونه افراد در طول زمان رشد می‌کنند، یاد می‌گیرند و با محیط خود سازگار می‌شوند. مهارت‌های حرکتی، حل مسئله، درک اخلاقی، زبان، احساسات، شخصیت، خودپنداره، شکل‌گیری هویت، ساختارهای ذهنی ذاتی و چگونگی تعامل فرد با عوامل محیطی و تاثیر آن بر رشد از جمله موضوعات مورد بحث در روان‌شناسی رشد هستند.

• روانشناسی عمومی

روانشناسی عمومی (General Psychology)، شاخه‌ای از روان‌شناسی است که اصول و مفاهیم پایه‌ای رفتار و فرایندهای ذهنی انسان را مطالعه می‌کند. این گرایش را می‌توان مرور کلی از جنبه‌های مختلف روان‌شناسی معرفی کرد که حوزه‌های متعددی مانند ادراک، حافظه، یادگیری، انگیزه، احساسات، شخصیت و تعاملات اجتماعی را مورد بررسی قرار می‌دهد. این رشته به دلیل ماهیت گسترده‌ای که دارد، در آموزش، پژوهش و حتی زندگی روزمره بسیار کاربردی است.

• روانشناسی شناختی

روانشناسی شناختی (Cognitive Psychology)، به مطالعه فرایندهای ذهنی انسان، از جمله توجه، حافظه، ادراک، تصمیم‌گیری، حل مسئله و یادگیری زبان می‌پردازد. این شاخه چگونگی تفکر، ادراک، ارتباط، به‌خاطر سپردن و یادگیری را در افراد بررسی می‌کند و ارتباط نزدیکی با علوم اعصاب، فلسفه و زبان‌شناسی دارد. روان‌شناسان شناختی چگونگی پردازش و ذخیره اطلاعات توسط افراد را بررسی می‌کنند و برای بهبود مشکلاتی مانند آلزایمر راهکار‌های درمانی ارائه می‌دهند.

• روانشناسی اجتماعی

روانشناسی اجتماعی (Social Psychology)، بر رفتار گروهی، تاثیرات اجتماعی بر رفتار فردی، نگرش‌های جمعی، تعصبات، پرخاشگری و موضوعات مرتبط تمرکز دارد. این شاخه از روش‌های علمی برای درک تاثیرات اجتماعی بر رفتار انسان استفاده می‌کند و موضوعاتی مانند رفتار گروهی، ادراک اجتماعی، رفتار غیرکلامی، پرخاشگری، تعصب و رهبری را مورد بررسی قرار می‌دهد.

• روانشناسی سلامت

روانشناسی سلامت (Health Psychology)، به مطالعه عوامل روان‌شناختی، رفتاری، زیست‌شناختی و اجتماعی موثر بر سلامت و بیماری می‌پردازد. روان‌شناسان سلامت بر عوامل تاثیرگذاری مانند وضعیت اقتصادی-اجتماعی، سطح تحصیلات، پیشینه فرهنگی و رفتارهایی که ممکن است بر بیماری‌های جسمی اثر بگذارند، تمرکز دارند. این رشته بررسی می‌کند که چگونه ذهن، رفتار و تعاملات اجتماعی می‌توانند در پیشگیری از بیماری‌ها، ارتقای سلامت و مدیریت موثر بیماری‌های مزمن نقش داشته باشند.

• روانشناسی تکاملی

روانشناسی تکاملی (Evolutionary Psychology)، شاخه‌ای از علم روانشناسی است که شناخت، عواطف و رفتار انسان را از منظر تأثیرات تکامل در طول زمان بررسی می‌کند. این رشته بسیاری از ویژگی‌های روانی و رفتاری انسان‌های امروزی را نتیجه انتخاب طبیعی و سازگاری‌هایی که در طول تاریخ تکامل بشر برای بقا و تولیدمثل شکل‌گرفته‌اند، می‌داند. 

• روانشناسی کودک و نوجوان

روانشناسی بالینی کودک و نوجوان (Clinical child and adolescent psychology)، تخصصی است به بررسی روان و رفتار نوزادان، کودکان و نوجوانان می‌پردازد. این رشته، نیازهای روانی اساسی کودکان و نوجوانان، چگونگی تأثیر خانواده و سایر زمینه‌های اجتماعی بر سازگاری اجتماعی-عاطفی، فرایند‌های رشدی، اختلالات روانی و رفتاری، روان‌ آسیب‌شناسی رشدی، سازگاری رفتاری و وضعیت سلامت کودکان و نوجوانان را مورد بررسی قرار می‌دهد.

مراجعه به روانشناس متخصص کودک‌و‌نوجوان می‌تواند به والدین کمک کند بتوانند با فرزندان خود تعامل بهتری داشته و درک عمیق‌تری از نیاز‌های آن‌ها داشته باشند.

• روانشناسی کودکان استثنایی

گرایش روانشناسی کودکان استثنایی (Exceptional Child Psychology)، به مطالعه و درک نیازهای روانی، عاطفی، شناختی و اجتماعی کودکان با ویژگی‌های خاص یا استثنایی می‌پردازد. این کودکان ممکن است دارای شرایطی مانند ناتوانی‌های ذهنی، اختلالات یادگیری، اوتیسم، اختلال نقص توجه و بیش‌فعالی (ADHD) و ناتوانی‌های جسمانی باشند.