اضطراب اجتماعی (SAD) نوعی اختلال روانی است که مشخصه‌ی آن ترس ناتوان کننده و شدید از قرار گرفتن موقعیت‌های اجتماعی است. این اختلال با عناوین جمع هراسی یا فوبیای اجتماعی (Social phobia) هم شناخته می‌شود. اضطراب اجتماعی در واقع نوعی فوبیا یا هراس شدید است.
در فوبیای اجتماعی فرد در سطوح عاطفی، جسمی و شناختی، احساساتی را تجربه می‌کند. فرد در نتیجه این احساسات از قرار گرفتن در موقعیت‌های اجتماعی بسیار اذیت می‌شود، تا حدی که ممکن است از قرار گرفتن در موقعیت‌های اجتماعی پرهیز کند. افراد مبتلا به SAD از قضاوت منفی دیگران می‌ترسند. این حالت می‌تواند احساس شرمساری، خجالت کشیدن و حتی افسردگی را در آنها ایجاد کند.
فوبیای اضطراب اجتماعی چیست؟
اضطراب اجتماعی دومین اختلال اضطرابی رایج است که معمولاً تشخیص داده می‌شود. این اختلال تقریباً ۱۵ میلیون نفر از بزرگسالان آمریکایی را تحت تأثیر قرار داده است. حدود ۷ درصد از جمعیت کلی ایالات متحده در یک دوره‌ی ۱۲ ماهه، نوعی اختلال اضطراب اجتماعی را تجربه خواهند کرد. و برخی از برآوردها نشان می‌دهند که نرخ شیوع مادام العمر اختلال SAD حدود ۱۳ الی ۱۴ درصد است.
انواع اضطراب اجتماعی
دو نوع اضطراب اجتماعی وجود دارد: خاص و منتشر (فراگیر). یک مثال اضطراب اجتماعی خاص، ترس از صحبت در حضور گروهی از افراد است. در حالی که افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی منتشر، در بسیاری از موقعیت‌های اجتماعی مضطرب، عصبی و ناراحت هستند.
اکثرا افراد مبتلا به اضطراب اجتماعی، دارای نوع منتشر این اختلال هستند. هنگامی که در اکثر موقعیت‌های زندگی فرد، اضطراب، نگرانی، بلاتکلیفی، افسردگی، شرمساری، احساس حقارت و سرزنش خود دخیل باشند، ممکن است علت آن نوع اضطراب اجتماعی منتشر (فراگیر) باشد.
اضطراب اجتماعی منتشر (فراگیر)
اختلال اضطراب فراگیر (GAD) یک نوع خاص از اختلال اضطراب است. اکثر افراد گاهی اوقات نگران سلامتی، شغل، پول یا خانواده‌ی خود هستند، اما افراد مبتلا به GAD به طور مداوم، افراطی و به‌صورت آزار دهنده‌ای در خصوص این موارد و موارد دیگر نگرانند.
افراد مبتلا به GAD،اغلب ممکن است علائم جسمی از جمله بی قراری، تعریق، مشکلات بلع و استفاده زیاد از سرویس بهداشتی را تجربه کنند.
با توجه به اظهارات کارشناسان سلامت روان، حدود ۳ درصد از بزرگسالان آمریکایی GAD را تجربه کردند. تخمین زده می‌شود که بیش از ۹ درصد افراد در برهه ای از زندگی خود، GAD را تجربه می‌کنند. اما این افراد با درمان مناسب (از جمله دارودرمانی و روان درمانی) می‌توانند یاد بگیرند که چگونه علائم خود را مدیریت کنند و زندگی پربار تری داشته باشند.
تفاوت اضطراب اجتماعی با اختلال اضطراب منتشر (GAD)
اگر چه نوع تله‌های فکری در این دو اختلال می‌توانند مشابه باشند، اما این محتوای فکری است که GAD را از SAD متمایز می کند. افراد مبتلا به GAD تمایل دارند که در مورد موضوعات مختلفی نگران باشند. این نگرانی ممکن است در مورد مسائل مهم زندگی (همچون مسائل سلامتی یا امور مالی) باشد، همچنین ممکن است در مورد بسیاری از استرس‌های جزئی و روزمره باشد که برای دیگران خیلی مهم نیستند.
نگرانی‌های اجتماعی در افراد مبتلا به GAD رایج هستند. با این حال، تمرکز این افراد بیشتر از این که بر روی ترس از ارزیابی باشد، روی روابط در حال جریان است.
به عنوان مثال، یک فرد مبتلا به GAD ممکن است به طور غیر قابل کنترلی نگران پیامدهای دعوا با نامزدش باشد. یک مادر دچار GAD، ممکن است بیش از حد نگران این باشد که آیا تصمیمش برای عوض کردم مدرسه فرزندش درست بوده یا نه؟
از طرف دیگر، افراد مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی، نگران ملاقات با افراد جدید، دیده شدن و اجرا در حضور دیگران هستند ( مثلاً صحبت در کلاس یا نواختن یک ساز موسیقی در گروه موسیقی). محتوای فکری آنها معمولاً روی ارزیابی منفی و طرد شدن تمرکز دارد.
برای مثال، یک فرد مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی ممکن است از شروع مکالمه با دیگران در ساعت استراحت در محیط کار بترسد. این فرد فکر می‌کند که ممکن است مضطرب به نظر برسد، چیزی احمقانه بگوید و مورد تمسخر همکارانش قرار بگیرد. فرد مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی ممکن است به دلیل نگرانی از احساس حقارت یا خجالت در یک قرار ملاقات، به طور کلی از شرکت در قرارهای ملاقات اجتناب کند.
خطر مشترک در اینجا، درجه‌ی آسیب شناختی نگرانی فرد است که بر توانایی او برای توسعه یا حفظ روابط، انجام تعهدات اساسی و برآوردن توانمندی‌های شخصی و حرفه ای تأثیر می‌گذارد.
GAD:
- تجربه‌ی علائم جسمی
- نگرانی در مورد مسائل مهم زندگی و استرس‌های جزئی و روزمره
- نشان دادن رفتارهای مبنی بر گوشه گیری
- میانگین سن شروع، ۳۱ سال است.
SAD:
- تجربه‌ی علائم جسمی
- نگرانی از ملاقات با افراد، دیده شدن، اجرا در مقابل دیگران
- نشان دادن رفتارهای مبنی بر گوشه گیری
- میانگین سن شروع، ۳۱ سال است.
با در نظر گرفتن این که سایر اجزای تشکیل دهنده‌ی چرخه‌ی اضطراب (احساسات و افکار) با یکدیگر همپوشانی دارند، به این نتیجه می‌رسیم که تفاوت‌های رفتاری بین اختلال اضطراب منتشر و اختلال اضطراب اجتماعی جزئی هستند. مشخصه‌ی اصلی هر دوی این اختلالات، درجه‌ی بالایی از گوشه گیری است، اما ممکن است دلیل اصلی گوشه‌گیری در هر یک متفاوت باشد.
برای مثال فرض کنید که یک شخص در روزی که سخنرانی دارد، تماس می‌گیرد و بهانه می‌آورد که مریض شده است و قادر به سخنرانی نیست. اگر این شخص مبتلا به GAD باشد، ممکن است به خاطر ترس از این که تلاش کافی برای آماده سازی متن سخنرانی نکرده و نمی‌تواند آن را به موقع تمام کند، از شرکت در جلسه اجتناب کرده باشد. اگر این فرد مبتلا به SAD باشد، ممکن است از این جلسه اجتناب کند زیرا نگران است که هیچ کس ایده‌های او را دوست نداشته باشد یا این که حس کند دیگران ممکن است متوجه عرق کردن او هنگام صحبت کردن شوند.
اختلال اضطراب اجتماعی معمولاً از اوایل تا اواسط نوجوانی شروع می‌شود. گاهی اوقات در کودکان خردسال یا بزرگسالان هم آغاز می‌شود.
زیرشاخه‌های فوبیای اجتماعی
مرکز ملی اضطراب اجتماعی، چندین زیرشاخه‌ی اختلال اضطراب اجتماعی را تشخیص داده است:
- پاریورزی (Paruresis) یا سندرم مثانه خجالتی که طی آن فرد از این که در اطراف دیگران یا در سرویس بهداشتی عمومی به دستشویی برود، مضطرب می‌شود و می‌ترسد.
- اضطراب محاوره‌ای شامل زمانی است که فرد افکار به هم ریخته و منفی را تجربه می‌کند. این افکار در خصوص این است که غریبه‌ها و آشنایان هنگام صحبت با او ممکن است چه فکری کنند.
- اضطراب عملکرد جنسی مردان، یک چرخه‌ی معیوب است و هنگامی ایجاد می‌شود که نگرانی در مورد عملکرد جنسی باعث می‌شود فرد بیش از حد عملکرد خود را کنترل و ارزیابی کند به طوری که از نعوظ یا ارگاسم جلوگیری می‌شود.
- اضطراب سخنرانی در جمع یا گلوسوفوبیا یکی از رایج‌ترین انواع فوبیا است که حدود ۷۳% از جمعیت را تحت تأثیر قرار می‌دهد.
- اضطراب LGBTQ می‌تواند هم به علت انگ اجتماعی توسط جامعه و هم از طریق مورد اذیت و آزار قرار گرفتن یا طرد شدن ایجاد شود.
اضطراب اجتماعی می‌تواند به شکل‌های مختلف و با شدت‌های مختلف خود را نشان دهد. یکی از رایج‌ترین انواع اضطراب اجتماعی ترس از سخنرانی است.
علائم اضطراب اجتماعی
احساس خجالت یا ناراحتی در شرایط خاص، لزوما نشانه‌ای از اختلال اضطراب اجتماعی نیست. میزان راحتی در موقعیت‌های اجتماعی، بسته به ویژگی‌های شخصیتی و تجربیات زندگی متفاوت است. برخی از افراد به طور طبیعی کم‌حرف و محافظه‌کار هستند و برخی دیگر اجتماعی و خونگرم هستند.
اختلال اضطراب اجتماعی بر خلاف احساس اضطراب و عصبانیت روزمره، شامل ترس، اضطراب و گوشه‌گیری است که روی روابط، کارهای روزمره، کار، مدرسه یا سایر فعالیت‌ها تأثیر می‌گذارد. علائم اضطراب اجتماعی را می‌توان به دو دسته علائم احساسی و رفتاری و علائم جسمی تقسیم‌بندی کرد که در ادامه آنها را یکی یکی بررسی می‌کنیم:
۱. علائم احساسی و رفتاری
علائم و نشانه‌های احساسی و رفتاری اختلال اضطراب اجتماعی می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- ترس از موقعیت‌هایی که ممکن است مورد قضاوت منفی قرار بگیرید.
- نگران شرمساری یا تحقیر شدن خود باشید.
- ترس شدید از ارتباط برقرار کردن یا صحبت کردن با غریبه‌ها
- ترس از این که دیگران متوجه شوند که مضطرب به نظر می‌رسید.
- ترس از علائم جسمی که ممکن است باعث خجالت شما شوند (همچون سرخ شدن، تعریق، لرزیدن یا لرزش صدا)
- اجتناب از انجام کارها یا صحبت کردن با مردم، از ترس خجالت
- اجتناب از موقعیت‌هایی که ممکن است در مرکز توجه باشید.
- اضطراب به خاطر پیش‌بینی قرار گرفتن در یک فعالیت یا رویداد ترسناک
- ترس یا اضطراب شدید در موقعیت‌های اجتماعی
- تجزیه و تحلیل عملکرد خود و تشخیص نواقص در روابط خود پس از قرار گرفتن در یک موقعیت اجتماعی
- انتظار بدترین پیامدهای ممکن از یک تجربه‌ی منفی در طول یک موقعیت اجتماعی.
برای کودکان، نگرانی از تعامل با بزرگسالان یا همسالان ممکن است با گریه، لجبازی، چسبیدن به والدین یا امتناع از صحبت کردن در موقعیت‌های اجتماعی نشان داده شود.
نوع منحصراً عملکردی اختلال اضطراب اجتماعی زمانی رخ می‌دهد که هنگام صحبت کردن یا اجرا در جمع، ترس و اضطراب شدیدی را تجربه می‌کنید، اما در سایر موقعیت‌های اجتماعی عمومی‌تر، این احساس را تجربه نمی‌کنید.